Βιολογικό Ρολόι και Πατρική Ηλικία
Βιολογικό Ρολόι: Ακούγοντας τον όρο οι περισσότεροι από εμάς τον συνδέουμε με τη γυναίκα. Αφορά όμως στην πραγματικότητα μόνο τη γυναίκα;
Από την άλλη πλευρά οι υπαρκτές περιπτώσεις ανδρών που απέκτησαν παιδιά στη ηλικία 60+ καλλιεργούν την ιδέα πως η γονιμότητα του άνδρα δεν έχει όριο.
Παρανόηση;
Νεότερα βιβλιογραφικά δεδομένα δείχνουν την αύξηση της ηλικίας στην οποία οι άνδρες επιλέγουν να γίνουν γονείς και πως ενώ το ωοθηκικό απόθεμα στη γυναίκα αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα στην πιθανότητα που έχει το ζευγάρι κάθε μήνα να πετύχει εγκυμοσύνη η ηλικία του άνδρα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της αναπαραγωγής.
Πώς επηρεάζει η ηλικία τη γονιμότητα του άνδρα, τις πιθανότητες για φυσική σύλληψη, ποιες επιπτώσεις έχει στα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει στην υγεία των παιδιών που θα γεννηθούν;
Η μεγαλύτερη ηλικία του άνδρα έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έως την επίτευξη κύησης και χαμηλότερα ποσοστά κλινικών κυήσεων.
Δεδομένα από μια μελέτη η οποία συμπεριέλαβε 8.559 κυήσεις δείχνουν πως άνδρες άνω των 40 ετών έχουν 30% λιγότερες πιθανότητες να πετύχουν κύηση με τη σύντροφο τους στο διάστημα του ενός έτους (Ford et al., 2000).
Επιπλέον η συχνότητα των επαφών και η φυσιολογική σεξουαλική λειτουργία είναι παράγοντες που επηρεάζουν το χρονικό διάστημα έως την επίτευξη και τα ποσοστά κύησης. Σε μια μεγάλη μελέτη από τη Μασαχουσέτη φάνηκε πως η συχνότητα των σεξουαλικών επαφών ήταν στο 6.5/μήνα για την ομάδα των ανδρών <40 ετών, 3-2/μήνα για την ηλικία των 50 και σε 1-2/μήνα κοντά στην ηλικία των 60.
Επιπλέον στην ηλικία άνω των 40 υπάρχει τριπλάσια η πιθανότητα εμφάνισης δυσλειτουργίας εκσπερμάτισης.
Αναφορικά με το χρονικό διάστημα έως την επίτευξη κύησης τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν 5 φορές περισσότερο χρόνο μέχρι την επίτευξη κύησης στην ομάδα των ανδρών άνω των 45 ετών σε σχέση με αυτούς <25 ετών και αυτό παρατηρήθηκε και στο γκρουπ των ανδρών που είχαν πολύ νεότερες συντρόφους (<25 ετών).
Τι ακριβώς συμβαίνει με την αύξηση της ηλικίας και μεταβάλλονται τα δεδομένα;
Μεταβολές στο σπέρμα
Η επίπτωση της ηλικίας στη λειτουργία του προστάτη και της επιδιδυμίδας φαίνεται να αποτελούν τη βασικότερη αιτία για την πτώση που παρατηρείται στην κινητικότητα του σπέρματος με την ηλικία στον άνδρα.
Η πτώση αυτή κυμαίνεται στο 0.17%-0.8% ανά έτος στις διάφορες μελέτες , δηλαδή 3%-16% σε περίοδο 20 ετών.
Ανάλογη πτώση παρατηρείται και στη μορφολογία του σπέρματος, με τα φυσιολογικής μορφολογίας σπερματοζωάρια να μειώνονται 4%-18% σε 20 χρόνια.
Ο όγκος καθώς και η συγκέντρωση του σπέρματος φαίνεται πως μειώνονται επίσης με την ηλικία: 90% από τα σπερματικά σωληνάρια περιέχουν σπερματίδες στην ηλικία των 20-30 και μόνο το 50% στην ηλικία 40-50 ετών. Μείωση παρατηρείται με την ηλικία και σε άλλα συστατικά του σπέρματος. Η γλυκοσιδάση, το PSA, ο ψευδάργυρος, η φρουκτόζη παρουσίαζουν σημαντική μείωση στους άνδρες >50 ετών σε σχέση με αυτούς μεταξύ 21-30 ετών λόγω της πτώσης της λειτουργικότητας των γεννητικών αδένων.
Κατακερματισμός του DNA σπέρματος (DFI)
Ο κατακερματισός του του σπέρματος έχει συσχετιστεί με την γονιμοποιητική του ικανότητα. Αύξηση του κατακερματισμού του έχει παρατηρηθεί με την αύξηση της ηλικίας. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στην αύξηση του οξειδωτικού στρές με το χρόνο αλλα και στην μείωση της αντιοξειδωτικού ρόλου της επιδιδυμίδας με την ηλικία.
Υγεία και περιβάλλον
Με τη αύξηση της ηλικίας αυξάνει και η πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων υγείας αλλά και έκθεσης στις περιβαλλοντικές τοξίνες.
Δραματική επίπτωση στην ανδρική γονιμότητα μπορεί να έχει η ιογενής ορχίτιδα και η έκθεση σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα μικρόβια και ιούς λόγω της καταστροφής των σπερματικών κυττάρων, της πρόκλησης ισχαιμίας, απόφραξης καθώς και μέσω της ανοσολογικής απάντησης στη φλεγμονή.
Χρόνιες ασθένειες όπως η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η κίρρωση του ήπατος, η δρεπανοκυτταρική αναιμία, παθήσεις του πεπτικού μπορούν να προκαλέσουν υπογοναδισμό στον άνδρα ενώ η φαρμακευτική αγωγή για άλλες παθήσεις (υπέρταση, ψυχιατρικά νοσήματα, παθήσεις του προστάτη) μπορεί να επηρεάσουν τις παραμέτρους του σπέρματος.
Αναφορικά με το κάπνισμα, είναι πλέον επιβεβαιωμένη η αρνητική του επίδραση στις παραμέτρους του σπέρματος.
Ανατομικές Μεταβολές
Με την ηλικία μειώνεται ο όγκος των όρχεων.
Οι άνδρες στη 8η δεκαετία της ζωής τους έχουν 31% μικρότερο όγκο όρχεων από αυτούς στην ηλικία των 18-40 ετών. Με την ηλικία μεταβολές παρατηρούνται στο σπερματικό επιθήλιο (λέπτυνση των δομών του και ίνωση), το οποίο είναι υπεύθυνο για τη σπερματογένεση, ο αριθμός των κυττάρων Leydig και Sertoli μειώνονται ενώ αυξάνεται η συσσώρευση της χρωστικής λιποφουσκίνης (Harris et al 2011).
Ορμονικές Μεταβολές
Η επίδραση της ηλικίας στον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση- όρχεις καθώς και η μείωση του αριθμού των κυττάρων Leydig με την ηλικία έχουν ως αποτέλεσμα την πτώση της ελεύθερης τεστοστερόνης κατά 0.8% κάθε έτος.
Μείωση παρουσιάζουν και οι DHEAS,DHEA, κορτιζόλη και οιστρόνη.
Στην μείωση της τεστοστερόνης με την ηλικία συμβάλλουν και οι χρόνιες παθήσεις και ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ)(Feldman et al 2002).
Επιπτώσεις στην Κύηση
Η αυξημένη πατρική ηλικία συσχετίστηκε με τη μεταλλάξεις του γονιδίου FGFR3 που σχετίζονται με αχονδροπλασία (Wyrobek et al,2006).
Επιπλέον για πατρική ηλικία >35 έτη φαίνεται αυξημένος ο κίνδυνος για αποβολή μεταξύ 6-20 εβδομάδων κύησης (Slama et al,2005).
Η αυξημένη ηλικία του άνδρα σχετίζεται με ανευπλοειδίες στα σπερματοζωάρια και κατ’ επέκτασιν στα έμβρυα (συχνότερα στα χρωμοσώματα 13,18,21,22 Χ,Υ) κυρίως όταν η ηλικία της γυναίκας ξεπερνά τα 35 και κυρίως τα 40 έτη. Επίσης η εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών στα νεογνά αυξάνει κατά 6% για κάθε 10 έτη αύξησης της πατρικής ηλικίας. Συχνότερες είναι επίσης και διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, άλλες ψυχιατρικές παθήσεις καθώς και κάποιες μορφές κακοηθών νεοπλασμάτων της παιδικής ηλικίας.
Ο ρόλος της αυξημένης πατρικής ηλικίας είναι ανάλογος και στους κύκλους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Μελέτες που συμπεριέλαβαν κύκλους ενδομήτριας σπερματέγχυσης (17.000 κύκλους σε μια από αυτές)κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η ηλικία του άνδρα αποτελεί τον πιο καθοριστικό παράγοντα για την επίτευξη κύησης:
Μετά από 6 κύκλους ενδομήτριας σπερματέγχυσης κύηση πέτυχε το 25% των ανδρών > 35 ετών και 52% των ανδρών <35 ετών (52% μείωση της πιθανότητας κύησης)(Βelloc et al.,2008)
Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν πως στην ηλικία των 30-35 φαίνεται η γονιμότητα στον άνδρα να βρίσκεται στα υψηλότερά της επίπεδα. Από την ηλικία των 35 και κυρίως από αυτή των 40 ετών παρατηρείται σταδιακή πτώση της γονιμότητας.
Αλλά και στην εξωσωματική γονιμοποίηση η αυξημένη πατρική ηλικία συσχετίστηκε με χαμηλότερα ποσοστά γονιμοποίησης , άσχετα με τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε (IVF-ICSI),χαμηλότερα επίσης ποσοστά εμφύτευσης και πτωχή εμβρυολογική εξέλιξη και ανάπτυξη των εμβρύων (Opstal et al.,2021) και χαμηλότερα ποσοστά κλινικών κυήσεων έως 3% μείωση των κλινικών κυήσεων για κάθε χρόνο επιπλέον στη ηλικία του άνδρα.
Τα ευρήματα παλαιότερων μελετών επιβεβαίωσε πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη, η οποία συμπεριέλαβε 19.000 περίπου κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης η ηλικία του άνδρα > 40 ετών συσχετίστηκε με χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων ιδιαίτερα στο γκρουπ των γυναικών 35-39 ετών (Datta et al.,2022)
